معرفی مسجد روحانی لطف الله

مسجد روضه خوان لطف الله که در میدان نقش عالم اصفهان قراردارد، در ۱۵ دی سال ۱۳۱۰ در فهرست اثرها ملی کشور‌ایران قرار گرفته میباشد و با معماری، کاشی‌کاری و تزیینات فوق‌العاده، زیباترین و شایسته ترین جلوه‌های هنر زمان صفوی را به اکران میگذارد. این بنای باشکوه که از جاهای جذاب اصفهان محسوب میشود، قرن‌ها میباشد که روبه‌روی عمارت بهتر قاپو و ضلع شرقی میدان نقش دنیا عرض‌اندام می‌نماید و نگاه هر گردش گر داخلی و فرنگی را به خویش جذب می‌نماید.

مدرس محمدرضا اصفهانی یک کدام از مشهورترین معماران بعد از ظهر صفوی بود که توانست مدل معماری اصفهانی را به زیبایی هرچه کل‌خیس درین محل انجام نماید. طبق اعلام خبرگزاری اسپوتنیک، این تاثیر هنری به‌تیتر یک کدام از هفت شگفتی ها ناشناخته و برگزیدگان بنا‌های جالب دنیا به شمار

مسجد روضه خوان‌ لطف‌ الله تفاوت‌های متعددی با بقیه مساجد اهل ایران داراست؛ به‌طوری که خیر‌صرفا مناره ندارد؛ بلکه در آن از تراس چهار ایوانی هم خبری وجود ندارد که همین قضیه بر منحصر‌بودن مسجد روضه خوان لطف الله صحه می گذارد. نقشه این مسجد بسیار ماهرانه و حرفه ای و اندازه‌ها در تناسب بدون نقص می باشند و هیچ نقطه ضعفی در آن چشم نمیشود.

یک کدام از شاخصه‌هایی که در اکثر مساجد اصفهان وجود دارااست، منعکس شدن هفت باره صدا میباشد؛ موضوعی که در مسجد روضه خوان‌ لطف‌ الله نیز صحت می‌نماید و جذابیتی دوچندان به خصوصیت‌های بی‌بدیل آن می بخشد. کتیبه‌ها و خطوط درون مسجد اثری هنرمندانه از دو خطاط بعدازظهر فرمانروا عباس یعنی علیرضا عباسی و خوشنویس گمنام، باقر سازه می‌باشند که زیبایی مضاعفی به‌این مسجد داده‌اند.

جذاب میباشد بدانید که در پیاده سازی باغچه‌ها و گل‌کاری‌های میدان آزادی طهران از مسجد روحانی لطف الله الهام گرفته شد‌ه‌است؛ اما با این تفاوت که معمار آن، حسین ودیعت، به‌مکان طرح دایره‌ای در گنبد مسجد، از فیس بیضی برای میدان آزادی به کار گیری نموده است.

مسجد روحانی لطف الله کجاست؟

مسجد روضه خوان لطف ‌الله در شهر اصفهان و میدان مشهور نقش دنیا (میدان امام) جای دارد و به‌حدی پر اسم و رسم میباشد که به‌راحتی میتوانید آن را پیدا نمایید.

سا‌عتها بازدید از مسجد روحانی لطف الله: کلیه روزه به‌جز هنگام نماز ظهر، در شش ماه اول سال از ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ و ۱۴ تا ۱۷ و در نصفه دوم سال از ساعت ۹ صبح تا ۱۱:۳۰ و ۱۳ تا ۱۶:۳۰
نشانی مسجد روحانی لطف الله: استان اصفهان، شهر اصفهان، ضلع شرقی میدان نقش عالم، روبه‌روی کاخ بهتر قاپو (اکران روی نقشه)
تاریخچه مسجد روحانی لطف الله
اصفهان در سال ۹۸۲ هجری خورشیدی پایتخت صفویان بود و در نقطع ی عطف توسعه و گسترش ایجاد کرد‌وسازهایی همانند خیابان چهارباغ، میدان نقش عالم، مسجد امام و... به رمز می برد. در همین زمان بود که فرمان روا عباس فرمان تشکیل داد مسجد روضه خوان لطف الله را بخشید و بدین ترتیب روی خرابه مسجدی که در‌این محل قرار داشت، نهاد مسجد جدیدی گذارده شد. محمدرضا اصفهانی مسئولیت ایجاد کرد این مسجد را عهده دار شد که توانست در زمان‌مجال ۱۸ سال ساختمانی حیرت‌انگیز بسازد. مسجد روضه خوان لطف الله تنها مختص فرمان روا عباس و خانواده سلطنتی بود و عموم معمولی اذن ورود به آن را نداشتند. این طور به لحاظ می رسد که سلطان عباس از فرصت بهره‌برداری مسجد در سال ۹۹۸ خورشیدی تا پایان قدمت خویش هر روز درین مسجد به عبادت می‌پرداخت.

داده ها دقیقی از آخر و عاقبت مسجد روضه خوان لطف الله در گذر فرصت نیست؛ هرچند طبق منابع تاریخی این مسجد در عصر صفوی اسامی دیگری نظیر ملا فتح الله و صدر نیز پیدا کرد که به دنبال به عبارتی روضه خوان لطف الله خوانده شد. بر طبق نوشته‌های آرتور پوپ، کشور‌ایران‌شناس آمریکایی، او از رضا پاد شاه خواست تا فرمان نوسازی مسجد را بدهد و وی موافقت کرد و به دنبال طرح‌های اساسی و کاشی‌های سردر و گنبد تجدید بنا شدند. کتیبه‌ نمای‌ فرنگی‌ گنبد از نوسازی سازه در سال‌ ۱۳۱۵ به دست اداره‌ باستان‌شناسی‌ حکایت دارااست.

روحانی لطف الله چه کسی است؟
روحانی لطف الله از تعالی‌ترین علمای شیعه بود که در ناحیه جبل برهان در لبنان مدرن سکونت داشت. وی با دعوت سلطان عباس نخستین هم پا با برخی از بزرگان شیعه، برای سکونت به کشور ایران آمد.

روضه خوان لطف الله در صدر به مشهد رفت و در محضر بزرگانی همانند ملاعبدالله شوشتری به علم آموزی پرداخت و عاقبت برای سرویس‌گذاری در آستان قدس رضوی گزینش شد. وی در‌پی به قزوین رفت تا در آنجا به شغل درس دادن بپردازد. فرمان روا عباس به‌خیال و خاطر ارادتی که به او داشت، برای تجلیل و گرامی‌داشت وی، فرمان تشکیل داد مسجد نام برده را اعطا کرد تا مکانی برای فراگیری، درس دادن و برگزاری نماز باشد. روحانی لطف الله اقامه نماز آدینه در مسجد روحانی لطف الله را بر عهده داشت تا اینکه در سال ۱۰۳۵ هجری قمری مریض شد و در اصفهان دارفانی را وداع گفت.

معماری مسجد روضه خوان لطف الله

معماری مسجد روضه خوان لطف الله که به طرز اصفهانی میباشد، کناره‌ای از نبوغ معماران اصفهانی را به اکران میگذارد؛ به‌خصوص گنبد آن که یکی‌از زیباترین گنبدهای جهان محسوب می‌شود.

معماری مسجد روضه خوان لطف الله به نحوه اصفهانی میباشد
یکی نکته‌های دیدنی درباره مسجد، خلا شبستان ورودی در آن میباشد؛ در بنا شده در همگی مساجد هنگام ورود می بایست از چندین پله عبور فرمائید و سپس وارد یک صحن ورودی گردید که شمارا به فضای گنبد می رساند؛ اتفاقی که در مسجد روضه خوان لطف الله افتاده، خلا همین صحن یا این که شبستان ورودی میباشد که با غرض رعایت اصل تقارن در میدان نقش عالم بوده میباشد. از آن‌جا که این مسجد روبه‌روی بهتر قاپو جای‌دارد، قابلیت و امکان جاگذاری یک تراس یا این که صحن رو به قبله برای آن وجود نداشت.

در پیاده سازی مسجد از نسبت طلایی در برقراری تناسب اجزای سازه مصرف شده و حالت شبستان اساسی آن در امر با ورودی سازه، با طریق‌های هندسی رقم خورده میباشد.

ورودی مسجد

فضای جلوی ورودی از ضلع شرقی میدان نقش دنیا شروع می شود که محل قرارگیری آن سبب ساز به تقسیم این ضلع میدان با تناسب طلایی شد‌ه‌است. بخش شمالی و جنوبی این گوشه و کنار و همینطور دیوار رو به میدان غربی مسجد با کاشی هفت رنگ پوشیده گردیده‌اند.

جلوخان مسجد در حین تایپ کردن کتاب «اثر ها کشور ایران» از آندره گدار به رنگ سپید بوده؛ چون ۱۰ سال پیش از تایپ کردن این کتاب، کاشی‌های جلوخان به‌خیال و خاطر فساد به زیرزمین منتقل گردیده بودند و نمای کنونی نتایج زحمت بازسازی‌کاران میباشد. کتاب «نصف عالم فی تعریف و تمجید اصفهان» نیز تاکید می‌نماید که مسجد فعلی به‌جز کتیبه سردر که قابل بازسازی نبوده و بده بستان گردیده، تا به امروز هیچ عیب و نقصی نداشته میباشد.

کتیبه بالای سردر مزین به کاشی معرق میباشد که به‌صورت نواری ممتد هر سه دیوار آن را فراگرفته میباشد. این کتیبه بلندمرتبه به مداد علیرضا عباسی با خط ثلث سپید میباشد و سال ۱۰۱۲ هجری قمری را نشانه میدهد. نصیب‌های بالایی سردر هم با مقرنس‌ها و کاشی‌های هفت رنگ و نقوش گل و گلدان تزیین گردیده‌اند. بالای این کتیبه و در قوس طاق شاهد مقرنس‌کاری شمسه با موضوع آبی رنگ خواهید بود؛ ضمن این، چشمتان به کاشی‌های فیروزه‌ای مارپیچی جلب می شود که کناره قوس مهم سردر را اشراف کرده‌ میباشد.

بعد از عبور از آن با گذر از چهار پله به محوطه سردر میرسید. تحت دیوارهای این محل مزین به سنگ مرمر زرد میباشد؛ مضاف بر اینکه سکوهایی از همین سنگ نیز در گوشه‌ها قرار گرفته‌اند.

برای در دو لنگه مسجد از چوب چنار یک‌پارچه مستعمل که بعداز ۴۰۰ سال هنوز هم پابرجا میباشد. حوضی هشت ضلعی در جلوی مسجد وجود داشت که در مسافت سال‌های ۱۳۱۶ تا ۱۳۱۸ خورشیدی برداشته شد.

راهروی ورودی

راهروی ۲۸ متری ورودی مسجد آغاز به چپ و سپس به‌سمت راست میچرخد و در غایت به محوطه مهم ذیل گنبد منتهی میگردد. این چرخش راهرو سبب ساز نوعی طواف دور صحن مهم می شود. در واقع این راهرو با ساخت احساس آرامشی معنوی و جداکردن دنیای پرهمهمه فضای شهری خارج از باطن مسجد، شما‌را برای رازونیاز با آفریدگار مهیا می‌نماید. پیش از اینکه به دو‌مین پیچ برسید، دری را در سمت چپ خویش خواهید روءیت کرد که به شبستان زمستانی منش داراست. این شبستان سقف کوتاه و پیاده سازی بی آلایش‌ای دارااست و در فصول سرد برای نماز قرائت به کارگیری میشد. ۱۴ متر از راهرو را که پشت رمز بگذارید، می بایست به‌سمت راست بپیچید؛ جایی که راهرو زاویه‌ای ۹۰ رتبه پیدا می‌نماید.

این راهرو نوروفروغ نسبتا یه خرده دارااست و با پرتوهای نوری پر‌نور گردیده است که از پنجره‌ مشبک سمت راست آن میتابد. به همین ادله در بدو ورود نسبتاً چیز متعددی نمی بینید؛ چون از جایی پرنور وارد این اطراف معدود‌نوروفروغ گردیده‌اید؛ ولی بعداز یکسری لحظه، چشمتان عادت می‌نماید و میتوانید از نقش‌ونگارهای راهرو لذت ببرید که با کاشی‌کاری‌های هفت رنگ اکثر وقت ها سبز و آبی رنگ تزیین گردیده‌است. این راهرو به شما یاری می‌نماید که به نور و روشنایی نادر عادت نمائید و به‌یک‌باره وارد شبستان نصفه‌بدون نور مسجد نشوید و بتوانید زیبایی‌های آن را با تمامی وجود شعور فرمایید.

شبستان اساسی

شبستان مهم مسجد روحانی لطف الله را می‌قدرت نقطه نقط ی اوج شکوه و زیبایی این مسجد دانست که شما‌را مبهوت هنر و معنویت خویش می‌نماید. این شبستان به‌صورت یک مربع با اضلاع ۱۹ متر میباشد و بعد از اینکه از زمین مسافت می گیرد و فراتر می‌رود، به هشت ضلعی تبدیل می شود و هنگامی به ساقه گنبد می رسد، به دایره تغییر تحول صورت میدهد. این تبدیل پلان از مربع به دایره جزو خصوصیت‌های اصلی معماری مسجد روضه خوان لطف الله میباشد که از عصر ساسانی به یادگار باقیمانده میباشد. وقتی که به سقف شبستان نگاه فرمائید، هشت طاق جناغی در سراسر شبستان خواهید روئت کرد که گنبد را راز پا نگه داشته‌اند و دارنده مقرنس‌های چشمگیری میباشند که به زیبایی هرچه مجموع‌خیس با پیچ‌های فیروزه‌ای در حاشیه طاق‌ها تزیین گردیده‌اند.

در کناره‌وکنار این شبستان تزیینات هنرمندانه‌ای از نقوش هندسی تا طرح گل و بوته، طاووس و... به چشم می خورد که به‌صورت کاشی هفت رنگ در نصیب‌هایی پایینی و کاشی معرق در قسمت‌های بالایی عرض اندام می‌نمایند. شماره تلفن مسجد قبا مشهد بین این تزیینات، کتیبه‌هایی به خط نستعلیق و نسخه ها نیز وجود داراست که‌این تمامی زیبایی را کامل شدن کرده‌اند.

جهت سازه نسبت به قبله

طبق معماری ايرانی-اسلامی، اشخاص هنگام ورود به شبستان مسجد در جهت قبله قرار میگیرند؛رزرو مسجد قبا مشهد  اتفاقی که در مسجد روضه خوان لطف الله نمی‌افتد. در واقع میدان نقش دنیا در جهت قبله قرار ندارد و از همین رو معماران برای تشکیل داد این مسجد از چرخشی ۴۵ رتبه‌ای استعمال کردند تا مسجد را در جهت قبله تهیه و تنظیم نمایند؛ در عین حالا این نحوه را با چنان ظرافتی انجام کردند که هیچ‌سیرتکامل کجی و زاویه‌ای در نمای بیرونی آن چشم نمی شود.

در ورودی مسجد در ضلع شرقی میدان نقش دنیا و در مبنا شمالی-جنوبی جای دارد.آدرس مسجد قبا مشهد  معماران نمی‌توانستند مسجد را هم‌راستا با میدان نقش عالم بسازند؛ چراکه برای قبله‌یابی و تشکیل داد محرابی که در جهت جنوب غربی و رو به قبله باشد، دردسرهای متعددی پیش رو داشتند.مسجد قبا مشهد پس برای حل این خلل، راهرویی در حیث گرفتند که از ورودی مسجد تا فضای ذیل گنبد امتداد می‌یافت؛ منتها این راهرو را با زاویه‌ای ۴۵ مرتبه پیاده سازی کردند. براین اساس، ظواهر مسجد در جهت شمالی-جنوبی میباشد؛ البته اصل سازه در جهت جنوب غربی-شمال شرقی قرار گرفته میباشد.