مسجد، پرچمدار نشر معارف قرآن و اهل بیت

بعداز تکوین مسجد به وسیله رسول عفو وبخشش صلی الله علیه و آله، یکی نقش های مهم این جغرافیای مقدّس، یادگرفتن قرآن و معارف فقاهتی بود. مسجد قبا مشهد حضرت نظریه داشت شالودۀ مسجد باید با معارف منزه صورت گیرد، تا مردانی تمیز در آن پرورش یابند. به‌این سان قرآن مهربان خصوصیت مسجد مثال را اینطور ذکر فرمود: (توبه، ١٠٨) همانا مسجدى که از روز ابتدا بر پایه ی زهدو تقوا سازه گردیده، سزاوارتر میباشد. آدرس مسجد قبا مشهد که در آن نماز برپادارى. (چون) در آن مسجد، مردانى میباشند که دوست دارا هستند خویش را منزه سازند و آفریدگار پاکان را دوست می‏دارااست.

در مبانی اسلامی تهذیب و یاددادن یاور یکدیگرند، به همین جهت میباشد که مسجد هم مقر عبادت و بندگی میباشد و هم آموزشگاهی برای حصول معارف قرآن و سنت. پیامبر بخشندگی ها فرمود: کسی که برای یاد دادن و تعلّم وارد مسجد گردد همانند مجاهد روش خداست(احمد حنبل، بی تا، ج٢،ص:٩١) و جایزه حاجی را خواهد داشت. رزرو مسجد قبا مشهد پیش از طلوع اسلام تحصیل ارزشی نداشت و باسوادان در جزیره العرب اندک بودند. البته با تابش خورشید اسلام و مداقه به نظام آموزشی، مسلمان ها به فرمان نبی عفو وبخشش بر آن شدند تا به یادگیری بپردازند. درین بین مسجد، اول فضای آموزشی اسلام بود، که با صورت دادن محافل آموزشی؛ مسلمانها به تعلیم دانش آیین و سواد و معارف فقاهتی می پرداختند. شماره تلفن مسجد قبا مشهد امام علی علیه السلام سه منفعت از هشت بهرۀ اهل مسجد را پرورش علمی و معرفتی نمازگزاران قلمداد می نماید و می‌فرماید: « مَنِ اخْتَلَفَ إِلَى الْمَسَاجِدِ أَصَابَ إِحْدَى الثَّمَان...‏ أَوْ عِلْماً مُسْتَطْرَفاً ...أَوْ کَلِمَةً تَرُدُّهُ عَنْ رَدًى أَوْ یَسْمَعُ کَلِمَةً تَدُلُّهُ عَلَى هُدًى»(إبن بابویه، اینجانب لا یحضره الفقیه، ج‏١، ص: ٢٣٧)؛ هر که پیوسته یا این که در وقت هر نماز بطرف مساجد سرازیر باشد یکى از این هشت چیز را سود خواهد موفقیت ...یا این که طرفه دانشى که از با تجربه‏هاى دانش باشد، یا این که کلمه و واژه و سخنى که اورا از بدى گشوده داراست، یا این که شنیدن پاراگراف‏اى که او‌را براه نه و نجات راهنمائى نماید.

در مسجد النبی کلاس های درس برگزار می‌شد، و عموم با عشق و علاقه به دستیابی قرآن و معارف می پرداختند. در آن جای رینگ های یادگرفتن قرآن، تعالیم اسلامی، قرائت و تایپ کردن که قبل از آن در جزیره العرب جایگاهی نداشت، صورت گرفته بود(احمدی میانجی، ١٤١٩ق،ج١، ص:١٠٨.) و به صورت همیشگی مسلمان ها برای یادگرفتن در مسجد حاضر می شدند. و در آنجا کلاس های مختلف با موضوعات گوناگون تشکیل می‌شد و تمامی آیتم تشویق پیامبر اکرم قرار می گرفت